MersenHoning - Selectieve vallen voor Aziatische hoornaars

Wat is een selectieve val?

Een selectieve val is speciaal ontworpen voor het vangen van Aziatische hoornaars. Deze vallen zijn zo ontworpen om als het ware specifieke prooi te "selecteren" zonder daarbij andere, onnodige slachtoffers te maken zoals bijen, wespen of Europese hoornaars. Dit gebeurt door gebruik te maken van het verschil in grootte tussen de verschillende insecten. Meestal wordt er gewerkt met een soort trechter die het insect naar binnen begeleid. Aan het uiteinde van deze trechter is er een opening die net groot genoeg is om een Aziatische hoornaar door te laten. Eens binnen kan de hoornaar in principe ook weer via dezelfde opening ontsnappen maar in de praktijk is het insect niet slim genoeg om deze opening opnieuw te vinden. Ook andere insecten zoals bijen en wespen kunnen via de trechter naar binnen. Voor hun worden er echter nog verschillende andere kleinere openingen voorzien waarlangs zij kunnen ontsnappen. De Aziatische hoornaar kan deze openingen uiteraard niet gebruiken. De Europese hoornaar tenslotte is tikkeltje groter dan de Aziatische hoornaar en kan bijgevolg dus door geen enkele opening naar binnen.

Een belangrijke kanttekening hierbij is dat deze vallen gemaakt zijn met als doel om koninginnen te vangen. Bij zowel de Europese als de Aziatische hoornaar is de koningin groter dan de dar en de werkster. Het is dus zo dat, hoewel de koningin van de Europese hoornaar niet in de val kan, dit wel mogelijk is voor de werkster. Het kan dus zijn dat je sporadisch een Europese hoornaar in je val treft, afhankelijk van het moment van het jaar. Hoewel dit eigenlijk niet ons doel is, kunnen we hier helaas niet veel aan veranderen.

Een val verkrijgen

Een val voor Aziatische hoornaars kun je op verschillende plaatsen verkrijgen. Er bestaan verschillende modellen die commercieel verkrijgbaar zijn. Daarnaast worden er tegenwoordig ook vaak vallen uitgedeeld door gemeentes, imkersverenigingen of individuele imkers. Ook bij ons kun hiervoor terecht dus neem zeker contact op als je interesse hebt in een val en wij helpen je graag verder.

Op zich is het principe van alle vallen gelijkaardig aan dat van een traditionele wespenval maar een beetje groter: de hoornaar wordt naar binnen gelokt met een lokstof en vindt (doorgaans) de weg niet meer naar buiten eens hij de val ingelopen is.

Over de effectiviteit van de verschillende vallen doen we geen uitspraak omdat we niet alle modellen zelf uitgeprobeerd hebben. Enkel de val van het merk VespaCatch raden we af omdat de hoornaars makkelijk uit dit model kunnen ontsnappen. Hieronder geven we een korte lijst van enkele commercieel beschikbare hoornaarsvallen.

6 ingangen via Imkerhuis
Compact model via Imkerhuis
8 ingangen via Imkershop
Deluxe model via Imkershop

_{MersenHoning heeft geen verbinding met eender van deze producten noch de aanbieders ervan en we krijgen ook geen commissie voor aankopen via onderstaande links. We geven deze lijst gewoon ter illustratie van wat er op de markt aanwezig is en om het jou als consument eenvoudig te maken.}

De val klaarmaken

Eens je een val hebt, moet je deze klaarmaken voor gebruik. Bij vallen van professionele makelij volg je de instructies op de verpakking. Als je een zelfgemaakte val hebt of eentje gekregen hebt via een imker of imkersvereniging, moet je zelf nog een beetje aan de slag. Je begint met de val proper te maken en deze te vullen met een vochtvasthoudende stof. Dit kan een lapje stof zijn, of een sponsje of geëxpandeerde kleikorrels. Het doel van deze vulling is tweeledig: in de eerste plaats willen we de lokstof (een vloeistof) zo lang mogelijk vasthouden en verdamping verminderen. Daarnaast zorgt deze vulling er ook voor dat andere insecten zoals bijen en wespen niet verdrinken in de val en de kans krijgen om te ontsnappen. Vul de val gedeeltelijk met het gekozen opvulsel en voeg er lokstof aan toe. Zorg ervoor dat vloeistof net onder de vulling blijft om verdrinking te voorkomen. Voeg zeker ook niet te veel vulsel toe! De hoornaar mag niet aan de lokstof kunnen zonder dat hij volledig in de val gelopen is.

Eens klaargemaakt moet de val geplaatst worden. Dit doe je best op een goed toegankelijke plaats waar veel "vliegverkeer" is. Idealiter staat de val ook droog om te voorkomen dat het in de val regent, want dan zal de lokstof verdund worden en dus niet meer zo goed werken. Daarnaast neemt dan ook de kans op verdrinking van andere insecten toe. Het is beter om de val op een verhoging te zetten maar dit is niet essentieel. Je mag de val ook op de grond zetten maar dan kun je er wel ook mieren mee aantrekken (wat op zich ook geen ramp is).

Lokstof

Kant-en-klare producten

Er bestaan verschillende kant-en-klare producten die je kan kopen als lokstof voor in je vallen. Deze producten zijn geproduceerd door professionele fabrikanten en zijn specifiek gemaakt voor de Aziatische hoornaar. Hieronder vind je een lijst met mogelijke producten en waar je ze online kunt verkrijgen.

Trappit (via Imkershop.be)
VespaCatch (via produits-veto.com)

Zelf lokstof maken

Voor mensen die geen grote bedragen willen uitgeven aan lokstoffen, bestaat er een eenvoudig alternatief: zelf lokstof maken. Dit kan heel eenvoudig met simpele huis-en-tuin ingrediënten die (zo goed als) iedereen in huis heeft. De formule is heel eenvoudig:

1/3^de blond bier
1/3^de zure witte wijn
1/3^de suikeroplossing (500gr suiker in 1 liter water)

Deze combinatie geeft je een effectief lokmiddel dat je kunt gebruiken om hoornaars naar je val te lokken. Ze worden in het bijzonder gelokt door de suiker in het mengsel, die ze nodig hebben om zichzelf te voeden tijdens hun werk. Daarnaast zal de alcohol ervoor zorgen dat andere insecten zoals bijen en wespen op afstand blijven, aangezien zij hier niet door aangetrokken worden.

Het is belangrijk om te weten dat de verhouding belangrijker is dan de individuele ingrediënten. Zo kun je zonder probleem gebruik maken van bruin bier of rode wijn en kun je de suikeroplossing ook vervangen door een alternatief zoals grenadine of zelfs honing (hoewel dit volgens ons misschien niet de beste bestemming is hiervoor...). Het is dus zeker niet nodig om te gaan winkelen als je één of meerdere van deze ingrediënten niet in huis hebt.

Het is ook belangrijk om regelmatig je lokstof te verversen. Op die manier blijft het "aanbod" vers en loop je de meeste kans om een hoornaar te verleiden om in jouw val te gaan kijken.

Wanneer een val zetten

In principe kan je op elk moment van het jaar een val zetten en daarmee een hoornaar vangen. Dat gezegd zijnde vraagt dit natuurlijk veel werk en is de impact sterk afhankelijk van de tijd van het jaar. Tijdens de winter (december-februari) zijn de nesten verlaten en overwinteren de koninginnen alleen op een schuilplaats tegen de koude. De kans dat je op dit moment een koningin vangt, is nagenoeg onbestaande en heeft het dus niet veel zin dat je een val zet.

Dit verandert echter rond maart, als de temperatuur stilaan richting 10 graden gaat. Vanaf dat moment komen de koninginnen uit hun schuilplaats tevoorschijn en gaan ze een volledig nieuw nest bouwen. Aangezien er op dit moment nog geen werksters zijn, moeten de koninginnen al het werk zelf opknappen en zijn ze dus enorm kwetsbaar. Dit is dus het ideale moment om een val te zetten: elke hoornaar die we op dit moment vangen, is met zekerheid een koningin en betekent dus dat we een volledig hoornaarsnest definitief uitgeroeid hebben.

Model voor selectieve val Aziatische hoornaar

Deze gunstige periode blijft nog tot ongeveer het einde van juni. Vanaf dat moment zijn de meeste nesten voldoende uitgebouwd en zullen de werksters de taken van de koningin overnemen. Vanaf dan tot het einde van de zomer zul je dus enkel nog werksters tegenkomen. Hoewel elke gevangen hoornaar een goede zaak is voor de bijen, heeft dit uiteraard veel minder impact dan het vangen van een koningin. Daarnaast geeft het ons ook de kans om in kaart te brengen waar er toch nog nesten zitten. Door elke vangst te melden op Vespawatch.be krijgen imkers een overzicht van de verspreiding en kunnen ze beginnen met de nesten op te sporen.

Vanaf september zijn de hoornaarsnesten op volle groei en neemt de druk op de bijenkasten enorm toe. Ook dit is een ideale periode om vallen te zetten: in september en oktober vangen we nog vooral werksters, maar naarmate we richting november gaan, zullen de nieuwe koninginnen het nest verlaten (tot 500 nieuwe koninginnen per volgroeid nest) en zich voorbereiden op de komende winter. Ook hier is elke gevangen koningin van goudwaarde omdat we zo opnieuw een nest volgend jaar uitschakelen.

Het is belangrijk om te weten dat deze periodes jaar op jaar kunnen variëren, voornamelijk afhankelijk van temperatuur. Bij een warme winter kan het al voordelig zijn om in februari al een val te zetten of de val te blijven zetten tot december. Hierbij is de temperatuur de beste indicatie: zolang we boven de 10 graden zitten, zullen de hoornaars vliegen en bestaat de kans dat je een koningin kunt vangen.

Wat te doen bij een vangst

Als alles goed gaat, ga je op termijn één of meerdere hoornaars in je val krijgen. De volgende stappen zijn eenvoudig maar wel cruciaal om een goede afhandeling te garanderen.

Stap 1: Identificatie

Het is belangrijk dat we zeker weten dat het om een Aziatische hoornaar gaat, en niet een ander insect. Om zeker te zijn kun je een kijkje nemen op de foto's op onze FAQ of op VespaWatch.be voor een uitgebreidere lijst met kenmerken en mogelijke kandidaten. Je mag ons ook altijd een foto sturen via WhatsApp, socials of mail en dan kijken we graag even mee. Als het niet gaat om een Aziatische hoornaar, mag je je vangst gewoon terug vrijlaten. Heb je wel de hoofdprijs gewonnen, gaan we over naar de volgende stap.

Stap 2: Eliminatie

Nu we weten dat we met de Aziatische hoornaar te maken hebben, gaan we het dier doden. Dit kan heel eenvoudig door de val in zijn geheel in de diepvriezer te plaatsen. De hoornaar kan in deze temperaturen niet overleven en zal doodvriezen. Na een uurtje of 2 kun je de val opnieuw uit de diepvriezer halen en laten ontdooien.

Stap 3: Melding

De volgende stap is dan het melden van je vangst. Hiervoor kun je terecht op waarnemingen.be, een officiële website waar alle meldingen gegroepeerd worden. Voeg zeker ook een foto toe alsook de exacte locatie waar je de hoornaar hebt gevangen. Dit helpt officiële instanties alsook imkers om een beeld te krijgen van de verspreiding van de Aziatische hoornaar. Daarnaast mag je ons ook zeker een berichtje met foto sturen zodat wij ook mee mogen genieten van jouw succes.

Stap 4: Weging

Eens gevangen en gedood moet de hoornaar gewogen worden. We doen dit om te bepalen of het gaat om een koningin (maart-mei en oktober-november) of een werkster (mei-oktober). Beiden wegen minder dan 1 gram, dus je hebt hiervoor een speciale weegschaal nodig. Vermoedelijk heb je dit niet in huis, dus laat ons iets weten en we komen graag naar jou om de weging te doen.

Een koningin is uiteraard het meest waardevol, want door deze te doden heb je effectief een volledig nest uitgeschakeld of voorkomen. Een werkster is ook positief maar dit wilt zeggen dat er een volwaardig nest in de buurt is dat we dus moeten gaan opsporen.

Stap 5: Opsporing

Als na de weging blijkt dat we met een werkster te maken hebben, moeten we het nest gaan opsporen. Dit gebeurt door een groep van imkers en sympathisanten door middel van de wiekpotmethode of met behulp van zenders. Dit is echter werk met gespecialiseerde technieken en materiaal en kun je niet even zelf beginnen. Neem dus zeker contact met ons op zodat wij de weging kunnen doen en de nodige stappen kunnen zetten afhankelijk van het resultaat.

Stap 6: Herhaling

Ondanks jouw succes is het werk niet gedaan. Zodra de oude vangst opgeruimd is, mag de val opnieuw klaargezet worden en wordt de hele cyclus herhaald. We blijven dit doen tussen de maanden maart en november, zolang de temperatuur boven de 10 graden blijft. Op die manier kunnen we proberen de overrompeling van ons ecosysteem te voorkomen, want helemaal uitroeien zal er vermoedelijk niet meer inzitten. Alle beetjes helpen en jouw val is één deeltje in een groot net, bedankt daarvoor!

Wat als er Europese hoornaars in de val zitten?

Hoewel we in principe enkel Aziatische hoornaars willen vangen, is de kans best groot dat er af en toe ook een Europese hoornaar in de val verstrikt raakt. In dat geval gaat het zeker om een werkster: deze zijn merkelijk kleiner dan hun koningin en kunnen dus wel in de val verstrikt raken. Als dit het gaval is mag je, indien mogelijk, de hoornaar gewoon terug vrijlaten aangezien deze geen grote bedreiging vormt voor de bijen. In 90% van de gevallen gaat het insect gewoon wegvliegen eens je het deksel opent en zal ze geen oog hebben voor jou. Wil je toch liever geen risico lopen of zit er ook een Aziatische hoornaar in de val? Volg dan gewoon bovenstaande instructies om de gevangen hoornaar(s) te doden en de val opnieuw klaar te maken.

Zelf een hoornaarval maken

Heb je zelf een 3D-printer en wil je zelf aan de slag om een hoornaarsval te knutselen? Geen enkel probleem! Hieronder vind je 5 verschillende .stl files die je kunt gebruiken om een trechter te maken. We hebben ze niet allemaal getest, maar het principe is telkens hetzelfde. Neem dus het bestand dat het beste overeen komt met de glazen of plastieken container die jij ter beschikking hebt en ga aan de slag. MersenHoning heeft geen eigendom van deze modellen. Deze zijn allen gevonden via het internet en worden hier ter beschikking gesteld om het jouw leven als consument te vergemakkelijken.